गणपती पूजा कधी सुरु झाली?

 गणपती पूजा कधी सुरु झाली?

लहानपणापासून गणपती हा माझा सगळ्यात आवडीचा देव आहे. त्याच्या विविध रूपात कलात्मक रित्या साकारलेली लग्नपत्रिकेवरची चित्रे मला साठवायला आवडायचे. गणेशोत्सवाची प्रतीक्षा पावसाळा सुरु झाली कि लगेच लागायची. आमच्या गावातले मूर्तिकार मोहन कुंभार यांच्याघरी जाऊन मला आवडता फोटो दाखवून, "मला असा गणपती बनवून पाहिजे" म्हणून मी मागे लागायचो आणि ते पण त्यांच्या गडबडीत माझ्या बालहट्टाला तयार व्हायचे. माझे वडील फार कडक स्वभावाचे होते पण माझी आवड समजून घेऊन त्यांनी कधी मला मोठा गणपती घेण्यापासून रोखले नाही. आमच्या वाड्यातले गणपती विसर्जन गौरी बरोबर झाले तरी आमचा गणपती सार्वजनिक गणपती सारखा दहा दिवस असायचा. दहा दिवस गणपती, आरत्या आणि मंडळांनी रात्री ठेवलेले विडिओ रेकॉर्ड वाले सिनेमे बघण्यात कधी जात होते, कळत न्हवते. 

                                                             चित्र: तिबेट चा विनायक 

एक उत्सव म्हणून गणपती म्हणून बघत असलो तरी लहानपणापासून त्याच्या वेगळ्या रूपाबद्दल जिज्ञासा होती. सुरवातीला दंतकथा मधून तो किती चमत्कारी आहे अस समज होता पण हायस्कुल ला गेलो तेव्हा तो बुद्धी आणि कलेची कशी देवता आहे आणि त्याच्या स्वरूपामधली सांकेतिक मांडणी जसे कि छोटे डोळे म्हणजे बारीक नजर, हाताचे डोके म्हणजे बुद्धी चे प्रतीक वगेरे वगेरे . पण जसा मी दक्षिण पूर्व देश थायलंड, इंडोनेशिया, कंबोडिया इथे फिरलो आणि तिथे पण गणपती ची वेगवेगळ्या रूपात होणारी पूजा बघून आणि जी माहिती मिळेल ती वाचत आणि जसे उमजत गेले तसे समजून घेत गेलो. मला ज्या प्रश्नांची उत्तरे मिळत न्हवती आणि तसे प्रश्न इतर लोकांनापण पडत असणार म्हणून ते खाली मांडत आहे. 

गणपती हा फार प्राचीन देव आहे, प्रथम पूजा त्याची साधारण २५०० वर्षांपूर्वी  बुद्ध काळात सुरु झाली जिथे तो विघ्नहर्ता रूपात रक्षक देवता मनाला जातो. पुढे हि परंपरा हिंदू धर्मात पण काही बदल घडून तो बुद्धी आणि कलेची देवता पण झाला. बुद्ध काळातला बाप्पा मंगलम हा प्राचीन खरिपाच्या  सुगीमधला सण पुढे जाऊन गणेशोत्सव रूपात पुढे रूढ झाला. गणपती चा दुसरा अर्थ रयतेचा राजा/पालक  असा होतो, मौर्यकालीन उगम असल्यामुळे 'गणपती बाप्पा मोरया या' घोषणेचा अर्थ मोर्य राजा पिता आहे असा असल्याचे मत इतिहासकारांचे आहे. पेशवे काळात गणेश उपनिषद (अथर्वशीर्ष) चे लिखान झाले आणि गणेशोत्सव ला राजाश्रय मिळाला आणि मराठा साम्राज्यासोबत तो देशभर पसरला. टिळकांनी सार्वजनिक गणेशोत्सव आणून गणेशोत्सव सामाजिक चळवळ उभी केली. हिंदी सिनेमा च्या गाण्यांनी अजून तो देशभर लोकप्रेय बनत गेला. 

हे सगळे बदल झाले असले तरी मूळ संकल्पना अष्ट विनय (अष्टांग मार्ग) शी निगडित आहे, अष्टविनायक हि एक तात्विक संकल्पना आहे ना कि फक्त फिरून यायची ठिकाणे. या आठ गोष्टी जर आपण आचारात आणल्या तर आपले आयुष्य हे सुखाने भरून जाईल (सुखकर्ता) दुःख संपून जातील ( दुःखहर्ता). दंतकथा फक्त आपल्यापर्यन्त पोचल्या पण अर्थ नाही.

आपण जर अर्थ समजून घ्यायचा प्रयत्न केला तर गणपतीची खऱ्या अर्थाने पूजा होईल आणि जीवन अधिक सुखमय होऊ शकेल. बुद्धानी सांगितलेलं आणि गणेशरूपाने ज्याची पूजा आपण करतॊ हे अष्टांग मार्ग खालीलप्रमाणे आहेत. या मार्गांचे अनुकरण करणे हे हार आणि फुले घालून करता येणाऱ्या पूजेएवढे सोपे नाही. 

१. दृष्टीकोण  - योग्य द्रुष्टी 

२. संकल्प -  योग्य निर्धार

३. वाणी/वाचा  - योग्य बोलणे 

४. कर्म = योग्य काम 

५. उपजीविका - योग्य व्यवसाय 

६. व्यायाम - योग्य प्रयत्न 

७. स्मृती  - योग्य विचार 

८. समाधी  - योग्य एकाग्रता 

हे आठ मार्ग  सोपे होण्यासाठी ते जीवनाच्या तीन विभागात पण सांगितले आहेत. 

१. प्रज्ञा - दृष्टीकोण , संकल्प 

२. शील - वाणी,कर्म, उपजीविका 

३. समाधी - व्यायाम, स्मृती, समाधी  

ज्याअर्थी गणपतीची विविध रूपे आहेत तसे अर्थ पण अनेक आहेत आणि आपल्या बुद्धीला जो पटतो तो आपण घ्यावा कारण  खरे आहे आणि बाकी खोटे आहे असे नाही. 

यावर्षी मी गणपती स्वतः बनवायचे ठरवले आणि यूट्यूब ची मदत घेऊन तो बनवताआला, यात मला आणि माझ्या दोन मुलांना फार मजा पण आली. लहानपणाची आठवण झाली, मी माझ्या आजूबाजूला राहणाऱ्या मित्रांसोबत साधारपणे सहावीत असताना ललकार बालगणेश मित्र मंडळाची स्थापना केली होती, ते मंडळ अजून हि चालू आहे नव्या रूपात आणि न्यू सहकार अशा नवीन नावासोबत. हे मी सांगायचे कारण हे कि या गोष्टीचा माझ्या जडण घडणीवर मोठा परिणाम झाला आणि त्याचा फायदा पुढे जाऊन कॉलेज मध्ये आणि पुढे बिझिनेस सुरु करताना झाला. कारण टीम बनवून काम कसे करायचे हे त्या मंडळाने शिकवले होते.

 एक गाव एक गणपती हा चांगला उपक्रम आहे पण मला वाटते कि पर्यावरण पूरक गेणशोत्सव साजरा केला गेला तर तो घरोघरी साजरा व्हायला हरकत नाही. एकदा वापरून टाकून द्यायच्या प्लास्टिक ची आरास टाळा, मूर्ती मातीचीच घ्या आणि विसर्जन करताना पर्यावरणावर परिणाम होणार नाही याची काळजी घ्या. जर ज्ञानआणि बुद्धीच्या देवाची पूजा अंध आणि अज्ञान पद्धतीने केलो तर त्याला काहीच अर्थ राहणार नाही.  

क्रमशः गणपती चे कुटुंब आणि त्याची दोन मुले तुम्हाला माहित आहेत का?

Curious case of origins of Jeans

At the present time, it's difficult to find a person without a pair of Jeans as it is mainstream trousers worn across the globe. It's well known that it had humble origins with miners and working-class use for its durability and strength. However little is known about its journey to today's form starting from 17th century or even before that. Many nations have contributed to making it more versatile and popular over the centuries.

The thread pattern of Denim with blue outside and white inside originated at Genova in France.Before synthetic dying was invented in Germany in the 19th century Indigo plants from India were the source of blue color used for Jeans.

Denim has interesting origins in Dungaree a thick cotton textile from India that derives its name from a Dongri village near Mumbai. This thick cotton fabric was used by working classes like masons, blacksmiths, etc in India for centuries. British brought the fabric to Europe and it quickly became popular.

Even today in some parts of rural India Dungaree is used, in western Maharashtra, it is referred to as Dandaki. It's unique feature is pockets at abdomen level which are very handy to access while at work.

In the 17th Century Jeans became very common in the working classes in Italy and it was already very popular in France where it got its name. 

In America in 1873 copper-riveted pockets were patented by Levis Strauss and they added back pockets later in the early 20th century to get to the Jeans we know today. 

They also launched Overalls which was a big hit. In British English Overalls are called Dungarees which makes links it to its origins quite obvious. 

What is interesting is how international the story of Jeans is and the series of innovations in multiple countries over centuries has given us the Denim jeans that we all love. 

Intercultural Competence

Culture is often a source of conflict rather than synergy. 

Hence as part of a global organization, cultural competence is an essential skill to thrive in an environment of diversity.

Thanks to the Intercultural development program delivered by professor Linda Hui Yang, PhD which was an enlightening experience that helped me become a lot more aware of this key area. Here are three key messages from the program I want to share.

1. 𝐋𝐞𝐚𝐫𝐧 𝐚𝐛𝐨𝐮𝐭 𝐜𝐮𝐥𝐭𝐮𝐫𝐞𝐬
More often we rely on stereotypes and a shallow understanding of cultures. Understanding the deep-rooted values and beliefs of different cultures is the first step.

2. 𝐑𝐞𝐬𝐩𝐞𝐜𝐭 𝐨𝐭𝐡𝐞𝐫 𝐜𝐮𝐥𝐭𝐮𝐫𝐞s
Often pride in one's culture makes them look down on others. This does not have to be the case, respecting differences without being judgmental is the key step to being comfortable with all cultures.

3. 𝐀𝐝𝐚𝐩𝐭 𝐰𝐨𝐫𝐤𝐢𝐧𝐠 𝐬𝐭𝐲𝐥𝐞
Based on the cultural background of people we need to adapt our communication not only to avoid disrespect but also to make it more effective. Adapting to differences in aspects like power distance and individualism can make a huge impact to achieve effective communication.

#diversity #management #culturalawareness #culturalcompetence
𝘈𝘴 𝘱𝘢𝘳𝘵 𝘰𝘧 𝘕𝘪3 𝘴𝘦𝘳𝘪𝘦𝘴, 𝘐 𝘴𝘩𝘢𝘳𝘦 𝘮𝘺 𝘵𝘩𝘳𝘦𝘦 𝘭𝘦𝘢𝘳𝘯𝘪𝘯𝘨𝘴 on new topic.

Human Capital Management

One thing that has always bothered me is the term 'Human Resources', as it equates humans to consumable and exhaustible resources, which is not true. Humans can learn and grow with time just like capital assets so Human Capital Management is a much better term to describe this crucial business function.

Here are three key concepts which are key to success in a human-centric organization that are so crucial in the knowledge-based service industry.

1. 𝑶𝒓𝒈𝒂𝒏𝒊𝒄 𝑶𝒓𝒈𝒂𝒏𝒊𝒛𝒂𝒕𝒊𝒐𝒏 
The team-based operation cut across functional and hierarchical lines with more horizontal patterns of communication, which are better suited to dynamic contexts.

2. 𝑺𝒉𝒂𝒓𝒆𝒅 𝒄𝒂𝒑𝒊𝒕𝒂𝒍𝒊𝒔𝒎
Providing employees with stock options creates shared capitalism and leads to an increase in effort and profits. The gains are realized by reduced turnover, interest in firms’ performance, and willingness to cooperate.

3. 𝑩𝒖𝒔𝒊𝒏𝒆𝒔𝒔 𝑷𝒂𝒓𝒕𝒏𝒆𝒓
Human capital business partners include themselves in business functions and can add real value to the bottom line. They need to move away from a transactional and procedural HR role to a more strategic and proactive HCM role.

It was so noteworthy class to learn from professor Bill Roche who has spent huge time in the field and had so many insights to share.

What are other important considerations in human capital management? Share your thoughts in the comments below.

#humancapital #humancapitalmanagement #sharedcapital #organicorganization #management